تاریخچه تشکیل کمیسیون های تخصصی

پس از طرح موضوع ساختار شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری در جلسه‌ اول شورای عالی عتف، در سومین جلسه کمیسیون دائمی شورای عالی عتف(22/12/1384) مقرر شد کارگروهی موقت در خصوص بحث حقوقی و ساختاری، شرح وظایف و آئین‌نامه‌های شورا در دبیرخانه تشکیل شود تا مطالعات اولیه صورت گیرد. در هفتمین جلسه کمیسیون دائمی (31/03/1385) ضمن ارائه الگوی پیشنهادی از اعضای جلسه درخواست شد تا نظرات اصلاحی خود را ارائه دهند. در هشمین جلسه کمیسیون دائمی(28/04/1385) گزارش کارگروه ساختار به شرح ذیل ارائه شد:

الف ـ توضیح علمی ساختار پیشنهادی ( از میان مدل‌های مطرح شده در کارگروه) تلفیقی از مدل ماتریسی و شبکه‌ای است.

ب ـ بررسی ساختار‌های موجود در کشور: مطالعه تطبیقی بین شوراهای مجمع تشخیص مصلحت نظام، مجلس شورای اسلامی و شورای پژوهش‌های علمی کشور از نظر ساختار و مطالعه تطبیقی میان ساختار حکومتی سیاست‌گذاری علم و فناوری در کشورهای دیگر.

ج ـ شاخص‌های منتج برای شوراهای مورد نظر درکارگروه عبارتند از:

1ـ حداقل تعداد؛

2ـ جامعیت نسبی؛

3ـ تناسب با سیستم موجود کشور؛

4ـ قابلیت انعطاف برای پاسخگویی به نیازهای جدید؛

دـ مشخصات مدل پیشنهادی کارگروه:

·         تعداد 8 شورای تخصصی شامل انرژی، عمران، حمل و نقل، کشاورزی، آب، صنایع و معادن، دفاع، امنیت و سیاست خارجی، هنر، فرهنگ و اجتماعی، اقتصاد و بازرگانی، بهداشت و سلامت.

·         دو شورای فرآیندی شامل: شورای هماهنگی الویتهای ملی و شورای سیاستگذاری (راهبردی) علم و فناوری

·         شوراهای تخصصی شامل اعضای ثابت و غیر ثابت هستند که در متن پیشنهادی آمده است.

در پایان اعضای حاضر در جلسة به اظهار نظر در خصوص شوراهای پیش‌بینی شده پرداختند. پس از بحث و رأی گیری عناوین دهگانه کمیته‌های تخصصی به شرح زیر مصوب کمیسیون دائمی گردید:

1-انرژی؛ 2- حمل ‌و نقل و عمران؛ 3- کشاورزی، آب و منابع طبیعی؛ 4-. صنایع، معادن و ارتباطات؛ 5- دفاع، امنیت ملی و سیاست ‌خارجی؛ 6- فرهنگ و اجتماع؛ 7- مدیریت، اقتصاد و بازرگانی؛ 8-. سلامت، امنیت غذایی و رفاه اجتماعی؛ 9- تدوین و هماهنگی سیاست‌های علم و فناوری 10- هماهنگی اولویت‌های ملی.

در سومین جلسه شورای عالی عتف ( 18/07/1385) موضوع ساختار کمیته‌های تخصصی در دستور کار قرار گرفت و علاوه بر ده عنوان ذکر شده دو عنوان علوم پایه و علوم انسانی به جمع کمیته‌ها اضافه شد. همچنین ترکیب اعضای کمیته‌های تخصصی به کمیسیون دائمی واگذار و در خصوص شرح وظایف کمیته‌های تخصصی که در دهمین جلسه کمیسیون دائمی( 29/06/1385) در ذیل 8 بند طرح گردیده بود برای بررسی بیشتر از سوی شورای عالی به کمیسیون دائمی ارجاع تا نتیجه در جلسه چهارم شورا عالی عتف مجدداً مطرح گردد.

در جلسه یازدهم کمیسیون دائمی( 26/07/1385) گزارشی از جلسه پنجم کارگروه تعیین ساختار کمیته‌های تخصصی ارائه و مقرر شد اعضا نظراتشان را به دبیرخانه شورای عالی عتف ارسال کنند.

طرح پیش نویس اولیه آئین‌نامه کمیته‌های تخصصی در جلسه چهارهم کمیسیون دائمی(29/09/1385) و هجدهم( 29/01/1386) مصوب و مقرر شد اعضا نظرات تکمیلی را به دبیرخانه ارسال کنند. پس از وقفه‌ای بیش از یک سال در مورد فعالیت شورای عالی عتف به دلیل طرح ادغام شوراهای عالی از سوی دولت وقت مجدداً با دستور به فعالیت شورا توسط مجلس در بیست و چهارمین جلسه کمیسیون دائمی( 23/11/1387) مقرر شد کمیته‌های تخصصی با رویکر پیشنهاد طرح کلان ملی ذیل کمیسیون دائمی شروع به فعالیت نمایند.

چهارمین جلسه شورای عالی عتف( 12/08/1388) تشکیل و موارد تغییر نامه کمیته‌های تخصصی به کمیسیون‌های تخصصی و آئین‌نامه تشکیل کمیسیون‌های نخصصی طرح گردید. تغییر نام کمیته به کمیسیون مصوب و آئین‌نامه مذکور مقرر گردید دبیرخانه شورای عالی عتف با دبیرخانه هیأت دولت نسبت به رفع تداخل وظایف کمیسیون‌های تخصصی شورا با کمیسیون‌های هیأت دولت اقدام نموده و پس از آن آئین‌نامه تشکیل کمیسیون‌های تخصصی اصلاح گردد. شایان ذکر است پس از این مصوبه متأسفانه علیرغم تلاش‌های دبیرخانه مبنی بر ارتباط با دبیرخانه هیأت دولت این موضوع به سرانجام نرسید و هیچ گونه جوابی به مکاتبات دبیرخانه شورای عالی عتف داده نشد.

سال 1389 مقارن با فعالیت کمیسیون‌های تخصصی بود و کمیسیون‌های شورای عالی عتف با مکاتبه بنابر مواد ترکیب اعضا، فرایند انتخاب اعضا و دستگاه های اجرایی پیش نویس آئین‌نامه کمیسیون‌های تخصصی نسبت به تشکیل کمیسیون مربوطه اقدام نمودند.

لازم به ذکر است در جلسه سیزدهم شورای عالی عتف با عنایت به درخواست مسئولان قضایی کشور، تشکیل کمیسیون تخصصی حقوقی و قضایی در دبیرخانه شورای عالی عتف به تصویب رسید. بنابراین تعداد کمیسیون‌های شورای عالی عتف به عدد 12 رسید. کمیسیون مذکور با صدور حکم دبیری برای خانم دکتر جنیدی به تاریخ (19/01/1393) رسماً آغاز بکار کرد.

در ادامه تجدید ساختار دبیرخانه شورای عالی عتف در دستور کار قرار گرفت. لذا گام‌های زیر برای این مهم برداشته شد:

1-      انجام امور کارشناسی به منظور نهایی نمودن پیش نویس آئین‌نامه کمیسیون‌های تخصصی و تصویب آن در شورای عالی عتف؛

2-      انجام امور مربوط به تعیین نمایندگان دستگاه‌های اجرایی و انتخاب اعضای حقیقی؛

3-      لحاظ نمودن تمهیداتی به منظور چابک سازی امور اجرایی کمیسیون‌ها.

در خصوص گام اول با انجام قریب به سه ماه کار کارشناسی آئین‌نامه کمیسیون‌های تخصصی در پانزدهمین جلسه شورای عالی عتف(15/12/1392) مصوب شد.

گام دوم که در واقع از بهمن ماه سال 1392 آغاز شده است، با انجام فراخوان اعضای هیأت علمی از بیش از 260 مرکز علمی ذی صلاح در شهریور ماه سال 1393 به اتمام رسید.

گام سوم در واقع با مواردی از جمله تسهیل و تغییر نوع قرارداد و تهیه آئین کار کمیسیون‌ها و فراهم سازی بستری بیشتر برای حضور کارشناسان و دبیران کمیسیون‌ها در محل دبیرخانه همراه بود.

در بیست و دومین جلسه شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) مورخ 23/07/1397 آیین‌نامه کمیسیون‌های تخصصی شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری مورد بازبینی قرار گرفت.

اهم تغییرات این آیین‌نامه عباتند از:

الف: کمیسیون‌های تخصصی «علوم انسانی، معارف اسلامی و هنر» و «فرهنگ و تمدن» در یکدیگر ادغام و به کمیسیون تخصصی «امور فرهنگی، اجتماعی و علوم انسانی و اسلامی» تبدیل شد.

ب: کمیسیون تخصصی دفاع، «امنیت ملی و سیاست خارجی» به کمیسیون تخصصی «دفاع، امنیت و سیاست خارجی» تغییر نام یافت.

ج: کمیسیون تخصصی «علوم پایه» به کمیسیون تخصصی «علوم پایه و فناوری‌های همگرا» تغییر نام یافت.

د: کمیسیون‌های تخصصی «مدیریت، اقتصاد و بازرگانی» و «حقوقی و قضایی» در یکدیگر ادغام و به کمیسیون تخصصی «مدیریت، اقتصاد، بازرگانی و امور حقوقی» تبدیل شد.

ه: «کمیسیون هماهنگی و تدوین سیاستهای علم و فناوری» به «کمیسیون هماهنگی امور علمی، فناوری و نوآوری» تغییر نام یافت.

عناوین کمیسیون‌های تخصصی شورا

عناوین کمیسیون‌ها بر اساس مواد 2 آئین‌نامه کمیسیون‌های تخصصی شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری به شرح زیر می‌باشد:

·   انرژی

 

·     حمل‌ونقل و عمران؛

·      کشاورزی، آب و منابع طبیعی؛

· صنایع، معادن و فناوری اطلاعات و ارتباطات؛

·  دفاع، امنیت و سیاست خارجی

· امور فرهنگی، اجتماعی و علوم انسانی و اسلامی؛

·  مدیریت، اقتصاد، بازرگانی و امور حقوقی؛

·    سلامت، امنیت غذایی و رفاه اجتماعی؛

·    علوم پایه و فناوری‌های همگرا.

 

ترکیب اعضای کمیسیون‌ها

1- رؤسای و دبیران کمیسیون‌های تخصصی:

الف- رؤسای کمیسیون‌های تخصصی: رئیس کمیسیون‌ تخصصی ترجیحا از میان نمایندگان دستگاه‌های اجرایی عضو کمیسیون تخصصی با رأی موافق اکثریت کل اعضای کمیسیون تخصصی انتخاب و با حکم رئیس کمیسیون دائمی منصوب می‌شود.

ب- دبیران کمیسیون‌های تخصصی: دبیر کمیسیون تخصصی که از اعضای کمیسیون محسوب می‌شود با انتخاب و حکم دبیر کل شورای عالی با حق رای منصوب می‌گردد.

2- کمیسیون‌ها دارای ترکیبی از نمایندگان دستگاه‌ اجرایی و اشخاص حقیقی می باشند.

الف- نماینده دستگاه‌های اجرایی: نمایندگان دستگاه‌های اجرایی در پاسخ به استعلام دبیر کل شورای عالی، توسط وزیر یا بالاترین مقام دستگاه مربوط از میان معاونین پژوهشی، تحقیقاتی، فناوری یا دیگر معاونین ذیصلاح به دبیرخانه معرفی خواهند شد.

جدول1 – دستگاه‌های اجرایی عضو کمیسیون‌های شورای عالی عتف

 

 

لازم بذکر است در رابطه با عضویت دستگاه‌های اجرایی جدید در کمیسیون های تخصصی یا سلب عضویت آن‌ها از کمیسیون‌های تخصصی، همچنین ادغام کمیسیون ها در یکدیگر و یا ایجاد کمیسیون های جدید کمیسیون دائمی به نیابت از شورای عالی تصمیم‌گیری می‌نماید.

ب- اشخاص حقیقی: دبیرخانه مطابق «شیوه‌نامه نحوه فراخوان و انتخاب اعضای حقیقی کمیسیون‌های تخصصی شورای عالی عتف» که به تصویب کمیسیون دائمی می‌رسد، نسبت به انتخاب اعضای حقیقی اقدام خواهد کرد.

3- عضویت: مدت عضویت هر یک از اعضا در کمیسیون تخصصی چهار سال و حسب صلاحدید مقام منصوب کننده قابل تمدید است

4-نحوه تشکیل و اداره جلسات

جلسات کمیسیون تخصصی حداقل هرماه یک‌بار با حضور حداقل دوسوم اعضا تشکیل می‌شود. در جلسات انتخاب اعضای حقیقی، حضور دوسوم اعضای حقوقی الزامیست. اعضای انتخاب شده پس از تأیید توسط کمیسیون دائمی، با حکم دبیر کل شورای عالی به عضویت در کمیسیون تخصصی مربوط منصوب می‌شوند.در کمیسیون‌های تخصصی، تصمیمات بارأی موافق اکثریت نسبی کل اعضای کمیسیون معتبر است. اعضای کمیسیون های تخصصی باید شخصاً در جلسات کمیسیون شرکت کنند؛ اما در صورت فراهم شدن امکانات و تجهیزات لازم از طریق تله‌کنفرانس نیز امکان‌پذیر است.

فعالیت و وظایف کمیسیون‌های تخصصی

کمیسیون تخصصی برای ارائه مشاوره تخصصی در حوزه موضوعات مربوط به کمیسیون دائمی از طریق واکاوی و ارائه توصیه‌های سیاستی مناسب یا گزینه‌های تصمیم‌گیری برای توانمندسازی کمیسیون دائمی در انجام وظایف محول تشکیل می‌شود.

اهم وظایف کمیسیون ها عبارتند از:

الف) شناسایی مهمترین چالش‌های ملی مرتبط با حوزه کمیسیون تخصصی؛

ب) تدوین برنامه علم و فناوری 5 ساله (متناسب با برنامه های توسعه کشور) و یکساله جهت رفع چالش‌های تعیین شده؛

ج) ساماندهی، مدیریت و راهبری طرح های کلان ملی مصوب و

د) تهیه و تدوین گزارش عملکرد حوزه تخصصی مرتبط با برنامه‌های مصوب.

هر یک از کمیسیون‌های تخصصی می‌توانند حسب مورد و با تایید دبیرخانه نسبت به تشکیل کارگروه‌های تخصصی موقت اقدام نمایند..