1.          معرفی کمیسیون

کمیسیون تخصصی علوم پایه فعالیت جدی خود را از سال 1388 و با انتخاب دبیر آن شروع نمود. در دو سال ابتدایی، فعالیت‌های این کمیسیون بیشتر معطوف به انتخاب حوزه‌های راهبردی و استخراج طرحهای کلان ملی ذیل حوزه‌ها و ساماندهی فرآیند و ساختار نظارت بر هزینه‌کرد بودجه تحقیقاتی (نیم تا سه درصد) دستگاه‌های اجرایی حوزه مربوطه بود. از سال 91 و راه‌اندازی طرح‌های کلان ملی، تمرکز فعالیت‌های کمیسیون بر ساماندهی نظام راهبری و اجرای طرحهای کلان حوزه کمیسیون قرار گرفت.

همچنین در طول سال‌های اخیر، فعالیت‌های دیگری همچون بازنگری اولویت‌ها و طرح‌های کلان کمیسیون بر اساس سیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی، تحلیل هزینه‌کرد بودجه تحقیقاتی دستگاه‌های اجرایی کشور در حوزه علوم پایه ، پایش و ارزیابی حوزه مذکور کشور بر مبنای پژوهش‌های بنیادین و کاربردی صورت پذیرفته است.

1-1.        هدف تشکیل

با عنایت به ماهیت فرابخشی شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری نهادهای قانون‌گذار کشور (مجلس شورای اسلامی و هیأت دولت) جهت ساماندهی و هماهنگی نظام علم و فناری کشور مأموریت‌ها و مسئولیت‌های متعددی را برعهده این شورا قرار داده‌اند. ازاین‌رو کمیسیون تخصصی علوم پایه به منظور ارائه مشاوره تخصصی در حوزه موضوعات مربوط از طریق واکاوی و ارائه توصیه‌های سیاستی مناسب یا گزینه های تصمیم‌گیری برای توانمند سازی شورای عالی عتف در انجام وظایف محول تشکیل شده است. از جمله مهمترین وظایف شورای عالی عتف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

o      اولویت‌بندی و انتخاب طرح‌های اجرایی بلندمدت سرمایه‌گذاری کلان در بخش‌های آموزشی و پژوهشی و فناوری براساس ماده 4 قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (مصوب 18/05/1383 مجلس شورای اسلامی)؛

o      بررسی و پیشنهاد منابع مالی موردنیاز در حوزه‌های علوم، تحقیقات و فناوری بر اساس  ماده 4 قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (مصوب 18/05/1383 مجلس شورای اسلامی)؛

o      تأیید هزینه کرد اعتبارات دستگاه‌های اجرایی مشمول بند 26 قانون بودجه سال 1388 کل کشور در چهارچوب سیاست‌ها و اولویت‌های تحقیقاتی کشور مصوب شورای عالی عتف؛

o      تأیید هزینه کرد اعتبارات دستگاه‌های اجرایی مشمول جزء «د» بند 2 قانون بودجه سال 1389 کل کشور در چهارچوب سیاست‌ها و اولویت‌های تحقیقاتی کشور مصوب شورای عالی عتف؛

o      ایجاد هماهنگی بین نهادها و سازمان‌های پژوهشی کشور برای سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و نظارت کلان براساس جزء 4 بند «و» ماده 16 قانون برنامه پنجم توسعه (مصوب مجلس شورای اسلامی، 30/10/1389)؛

o      استقرار نظام یکپارچه پایش و ارزیابی علم و فناوری کشور براساس جزء 6 بند «و» ماده 16 قانون برنامه پنجم توسعه (مصوب مجلس شورای اسلامی، 30/10/1389)؛

o       تهیه گزارش جامع از عملکرد اعتبارات تحقیقاتی کشور براساس جزء 1 بند «م» ماده 224 قانون برنامه پنجم توسعه (مصوب مجلس شورای اسلامی، 30/10/1389)؛

o      راهبری و مدیریت تأسیس و توسعه مناطق ویژه علم و فناوری براساس ماده 3 آئین‌نامه نحوه تأسیس و توسعه مناطق ویژه علم و فناوری (مصوب هیأت وزیران، 15/01/1389)؛

o      سیاست­گذاری، برنامه­ریزی و پیگیری اجرای قانون حمایت از شرکت­ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری­ها و اختراعات براساس ماده 2 قانون مذکور (مصوب مجلس شورای اسلامی، 16/09/1389)؛

o      نظارت بر عملکرد دستگاه‌های اجرایی برای هزینه کرد اعتبارات مشمول جزء «الف» بند 108 قانون بودجه سال 1390 کل کشور در چهارچوب سیاستها و نقشه جامع علمی کشور؛

o      نظارت بر عملکرد دستگاه‌های اجرایی برای هزینه کرد اعتبارات مشمول بند 89 قانون بودجه سال 1391 کل کشور در چهارچوب سیاستها و نقشه جامع علمی کشور؛

o      رسیدگی به شکایات و اعتراضات شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان از دستگاه‌های اجرایی در خصوص نحوه اجرایی قانون حمایت از شرکت­ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری سازی نوآوری­ها و اختراعات براساس ماده 30 آئین نامه اجرایی قانون مذکور (مصوب هیأت وزیران، 21/08/1391)؛

o      ارائه گزارش عملکرد و نحوه اجرای قانون حمایت از شرکت­ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری سازی نوآوری­ها و اختراعات به مجلس شورای اسلامی براساس ماده 33 آئین نامه اجرایی قانون مذکور (مصوب هیأت وزیران، 21/08/1391)؛

o      نظارت بر عملکرد دستگاه‌های اجرایی برای هزینه کرد اعتبارات مشمول بند 116 قانون بودجه سال 1392 کل کشور برای انجام امور پژوهشی و توسعه فناوری در چهارچوب سیاستها و نقشه جامع علمی کشور؛

o      نظارت بر انجام آینده­نگاری ملی در حوزه علم و فناوری (مصوب هیأت وزیران، 17/12/1393)؛

o      نظارت بر عملکرد دستگاههای مشمول ماده 56 قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت و تهیه گزارش هزینه­کرد یک درصد اعتبارات دستگاههای مشمول در امور پژوهش و توسعه فناوری (مصوب مجلس شورای اسلامی،06/12/1393)؛

o      تهیه گزارش عملکرد دستگاه‌های اجرایی در راستای پیاده‌سازی سیاست‌های کلی علم و فناوری براساس ابلاغیه معاون اول رئیس جمهور (07/08/1393)؛

1-2.        سال تشکیل

کمیسیون تخصصی علوم پایه با حکم دبیری آقای دکتر محمد مهدی طهرانچی در 1388 تشکیل شد. جناب آقای دکتر طهرانچی عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی به عنوان اولین دبیر کمیسیون به مدت دو سال مشغول فعالیت بودند. پس از ایشان جناب آقای دکتر محمد یزدی عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی به عنوان دومین دبیر کمیسیون از سال 1391 تاکنون مشغول به فعالیت می‌باشند.

روند برگزاری جلسه‌های کمیسیون در سال‌های 1393-1389

1-3.        دبیر کمیسیون

جناب آقای دکتر محمد یزدی عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی به عنوان دومین دبیر کمیسیون از تاریخ 31/02/1391 انتصاب شده‌اند و تاکنون به عنوان دبیر کمیسیون مشغول به فعالیت می‌باشند.

1-4.        رئیس کمیسیون

به استناد بند 4 ماده 5 آئین‌نامه کمیسیون‌های تخصصی شورای عالی عتف در سی و سومین جلسه کمیسیون تخصصی علوم پایه جناب آقای دکتر طهرانچی رئیس دانشگاه شهید بهشتی به ریاست کمیسیون‌ تخصصی مذکور از میان نمایندگان دستگاه های اجرایی عضو کمیسیون تخصصی با رأی موافق اکثریت کل اعضای کمیسیون تخصصی انتخاب شده‌اند.

2.     اعضای کمیسیون

با اجرا و پیگیری مواد 5 و 6 آئین‌نامه کمیسیون‌های تخصصی شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری اعضای کمیسیون تخصصی علوم پایه به شرح زیر می‌باشد:

2-1.        نمایندگان دستگاه‌های اجرایی

نمایندگان دستگاه‌های اجرایی عضو کمیسیون تخصصی علوم پایه

2-2.        اعضای حقیقی

دبیرخانه شورای عالی عتف در سال 1393 برای اولین بار و بر اساس بند 2 ماده 5 آئین‌نامه کمیسیون‌های تخصصی شورای عالی عتف در زمینه موضوع فعالیت کمیسیون تخصصی با فراخوان از مراکز علمی دارای مجوز از مراکز ذی صلاح هستند،‏‎ نسبت به تهیه فهرستی از دانشمندان، صاحبنظران و متخصصان برجسته کشور در زمینه تخصصی مربوط اقدام کرد. اشخاص حقیقی پس از انتخاب در جلسه سی و دوم تاریخ 21/10/1393 توسط کمیسیون تخصصی مربوط از میان فهرست مذکور، با طرح در صدوسی‌امین جلسه کمیسیون دائمی به تاریخ 26/01/1394 تصویب و در انتظار صدور حکم و انتصاب از سوی دبیر کل شورای عالی هستند تا به عضویت کمیسیون تخصصی منصوب ‌شوند.

3.                 

دستاوردهای کمیسیون

در سال‌های فعالیت کمیسیون تخصصی عناوین متعدد در دستور کار کمیسیون قرار گرفته است از جمله این دستاوردهای کمیسیون در سال های اخیر موارد مانند سیاست‌ها و اولویت‌های علم و فناوری، طرح های کلان ملی، نظارت بر عملکرد بودجه پژوهشی و عناوین متعدد است. نمودار زیر بیانگر شکل کلی از این موارد است.

3-1.        محورهای اولویت‌دار علم وفناوری کمیسیون تخصصی علوم پایه

3-1-1-     علوم سبز و محصولات زیست سازگار

3-1-2-     علوم پایه دارویی و سلامت

3-1-3-     علوم غذا داروها و فراسودمند

3-1-4-     علوم ابزارهای اندازه‌گیری

3-1-5-     علوم مواد (اولیه داروئی، شیمیائی و زیستی)

3-1-6-     الگوگیری از طبیعت

3-1-7-     علوم پایه زمین، هوا و فضا

3-1-8-     علوم شناختی بنیادین

3-1-9-     سیاست‌گذاری علم و فناوری علوم بنیادین

3-2.        طرح‌های کلان ملی

کمیسیون تخصصی صنایع، معادن و فناوری اطلاعات و ارتباطات دارای 2 طرح کلان ملی مصوب شورای عالی عتف از 47 طرح کلان ملی مصوب شورا می‌باشد. عناوین آن در جدول زیر آمده است: